Luterov efekat: 500 godina od reformacije

Muzej u Berlinu obećava „putovanje svijetom kroz vrijeme", kroz pet vijekova i četiri kontinenta. Pola milenijuma, nakon što je Martin Luter 31. oktobra 1517. prema predanju prikucao svojih 95 teza na vrata crkve u Vitenbergu, Njemački istorijski muzej razmatra istoriju uticaja protestantizma: kakav trag je ostavio? Kako su ljudi iz različitih kultura usvojili evangelističko učenje, kako su ga živjeli? Kakvih je konflikata bilo?

Njemačka, Švedska, SAD, Koreja i Tanzanija – to su stanice koje se „obilaze" na ovoj izložbi a zaključak odavno stoji: reformacija je u mnogim mjestima ostavila dubok trag u modernoj kulturi – teologiji, pravu, ekonomskoj etici i istoriji duha. Iz tirinškog gradića Vitenberga duga ruka tog učenja i danas seže u mnoge svjetske regione.

Na oko 3.000 kvadratnih metara, muzej predstavlja više od 500 eksponata među kojima su i rijetka umjetnička djela kao i istorijski predmeti za svakodnevnu upotrebu. Svuda trepere veliki ekrani, odjekuju poruke sa zvučnika i rotiraju projekcije. O takvim dostignućima je reformator Luter mogao samo da sanja. Ali snaga njegovih ideja je bila ogromna.

Šveđani na braniku Reformacije

Od 16. veka naovamo, mnogi reformski putevi vode u obnovu crkve i života – jednim od njih stupao je i Luter. Nikada prije toga u jednom vjerskom sporu nije učestvovao tako veliki broj ljudi. No, linija fronta se ne proteže samo između reformatora i protivnika reformacije. I unutar pokreta se rasplamsao spor oko pravog puta. Luteranci, reformisani, krstitelji, anglikanci i katolici, svi su tražili način da svoje učenje izdvoje od drugih. Različiti reformski putevi su se pretvorili u konfesije.

Pod uticajem luteranske reformacije, švedski kralj Gustav Vasa je 1527. donio odluku da okrene leđa Rimu. Reformatorske ideje se u švedskom carstvu šire kao šumski požar. Na kraju su Sinod i Rajhstag u Upsali 1593. osnovali luteransku crkvu i proglasili je državnom. Švedske vojske su kao sile-zaštitnice luterantstva uskoro izašle na evropska bojišta.

Južna Koreja i Tanzanija – glavna uporišta u svijetu

Doseljenici – pripadnici najrazličitijih grupa, crkava i konfesija, donijeli su protestantizam u britanske kolonije Sjeverne Amerike koje su kasnije postale Sjedinjene Američke Države. Tamo je protestantizam dobio – i do danas očuvao – više lica. Ne postoji jedna državna crkva. Bezbrojne crkve se bore za vernike. Harizmatični propovednici su dali glas protestantskom pokretu. Nastale su nove konfesije i brojni socijalni reformski pokreti, među njima i takozvane „crne crkve" Afroamerikanaca. „Protestantizam je bitno doprineo nastajanju američke nacije i njenog identiteta" – smatraju i organizatori izložbe, „on je obilježio shvatanje Amerike kao hvaljene zemlje i Amerikanaca kao izabranog naroda."

Danas je Južna Koreja jedina istočnoazijska zemlja sa velikim udjelom protestanata u stanovništvu. Gotovo 30 odsto stanovnika te zemlje označava sebe kao hrišćane, a od toga su dvije trećine protestanti. To je vjerska grupa koja stalno raste. A pri tome ne treba zaboraviti da su protestantski misionari otišli u Koreju tek krajem 19. veka.

I u Tanzaniji je protestantizam u porastu. Tamošnja Evangelističko-luteranska crkva (ELCT) ima više od šest miliona članova. Tamo se nalazi najveća afrička luteranska crkva i druga po veličini luteranska crkva na svijetu. Ona vuče porijeklo od njemačkih, skandinavskih i američkih misionarskih društava koja su bila aktivna na području bivših kolonija Njemačke u  Istočnoj Africi (danas su to Tanzanija, Burundi i Ruanda kao i dio današnjeg Mozambika). Danas misionari iz Tanzanije rade na čitavom kontinentu.

O svemu tome se mnogo može saznati na izložbi „Luterov efekat" – koju je postavio Njemački istorijski muzej povodom 500 godina reformacije. Ove godine će izložba da se preseli još i u Vartburg u Ajzenahu i – u Vitenberg