Kako je Firenca postala umjetnička metropola
21. oktobar 2018
Žena koja sa slike gleda u oči posmatrača - to je u italijanskom slikarstvu do sredine 15. vijeka bilo nezamislivo. Dame - najčešće plemkinje - u najboljem slučaju su smjerno pokazivale profil. En face, kakav je svijetu umjetnosti kasnije predstavio Leonardo da Vinči sa svojom Mona Lizom, u to vrijeme je bio nezamisliv. Sandro Botičeli je bio prvi firentinski slikar koji se usudio da naslika žensku figuru koja gleda direktno u posmatrača.
Na čvrstoj, najčešće drvenoj, podlozi, u srednjem vijeku su slikani vjerski motivi. Tek krajem 15. vijeka su bogati Firentinci i uticajne političke dinastije, kao što je bila bankarska porodica Mediči, otkrili portret kao instrument svoje politike strateškog sklapanja brakova. Umjetnička slika je bila dobra vizit-karta kćerke zrele za udaju u neku od konkurentskih porodica.
Serijska proizvodnja
U to vrijeme su umjetnici u Firenci bili angažovani u velikim radionicama. Porudžbine velikih portreta koji su bili uokvireni uglavnom zlatnim ramovima iziskivale su angažovanje različitih zanatlija. Leonardo da Vinči je u početku radio kao mlad slikar u radionici Andree del Verokija, koji je zarađivao veliki novac skulpturama rađenim za palate i crkve. On je odlično poznavao sve bitne predstavnike firentinske političke kaste. I Sandro Botičeli, Frančesko Botičini i Bjađo Dantonio, radili su kod Verokija koji je zapošljavao najtalentovanije slikare i majstore za izradu ramova. Iz njegove radionice su izlazili skupi portreti a novobogataške plemićke porodice su se utrkivale ko će prije dobiti termin u radionici velikog majstora. Verokijovi slikari su rutinski i serijski proizvodili reprezentativne portrete.
Način rada i svijet ideja umjetnika tog vremena, koji su ipak uspijevali i da rade i "za svoju dušu", u fokusu je izložbe koja je otvorena u Staroj pinakoteci u Minhenu. Naziv izložbe je: "Firenca i njeni slikari. Od Đota do Leonarda da Vinčija" - riječ je o jednom od najvažnijih poglavlja evropske kulturne istorije. Kurator izložbe Andreas Šumaher je izložio 120 slikarskih i vajarskih remek-djela iz te firentinske epohe. Opisan je i nastanak slika. Taj aspekt je za autore izložbe bio veoma važan. Mnoga izložena djela su pozajmice muzeja i umjetničkih zbirki iz Njujorka, Vašingtona, Beča, Firence i Berlina. No, na izložbi se mogu vidjeti i dragocjena dela Bavarske kolekcije slika koju je osnovao Ludvig I od Bavarske u 19. veku. Neke slike su svježe restaurirane.
Vrijeme velikih promjena
Sredinom 15 vijeka, oko 1470 godine, počela je velika obnova Firence. Čitav grad se pretvorio u gradilište; na svakom ćošku su nicale raskošne palate koje su promijenile izgled grada. Tada je nastala Firenca kojoj se danas dive turisti iz čitavog svijeta. Plemićke dinastije i bankarske porodice iz Firence su se obogatile uglavnom trgovinom tkaninama i riskantnim poslovima s novcem. Njihove privatne rezidencije su bile pune slika, skulptura i raskošno oslikanog namještaja. Sve je to bio znak nemjerljivog bogatstva.
Srednjevekovna verska skrušenost je odavno ustupila mesto šepurenju bogatstvom. Bogate Firentince nije mnogo zanimalo davanje dobrovoljnih priloga za crkvu, već su radije ulagali novac u opremanje svojih privatnih palata punih dekorativne umetnosti. To je, naravno, odgovaralo umetničkim radionicama u Firenci - donosilo je dobru zaradu. U tom gradu je tada postojalo više od 50 takvih radionica. Spektakularne porudžbine porodice Mediči su podstakle konkurenciju među umetnicima. A slike uvezene iz Holandije, ulja na platnu rađena jednom novom tehnikom, dale su poslu novi impuls.
Nove umetničke slobode
Leonardo da Vinči i njegove italijanske kolege slikari sa velikim interesovanjem i divljenjem su proučavali materijale sa kojima su radili holandski majstori. Prirodnjak, konstruktor i umetnik Da Vinči bio je ispred svgo vremena. Odmah je pruzeo naturalističku slikarsku tehniku. No, tek sa novim zanatskim znanjima mogao je i da ostvari ono što bi zamislio: da sa nikad neviđenom perfekcijom naslika fine crte lica svojih modela, ili prikaže njihovu odjeću sa mnogobrojnim naborima. Uljane boje iz Holandije su omogućile slikanje mekših prelaza, jače sjenčenje nijansi boja i time i nove forme izražavanja. U takvoj društvenoj atmosferi su u Firenci Medičijevih nastajala jedinstvena umjetnička djela koja su od tog grada načinila centar moderne umjetnosti. Sve se to lijepo može proučavati na primjerima - umjetničkim djelima izloženim u Minhenu.
Izložba "Firenca i njeni slikari. Od Đota do Leonarda Da Vinčija" u Staroj pinakoteci otvorena je do 27. januara.