Jevreji u BiH - Više od manjine

Od dolaska prvog Jevreja u Mostar 1570. godine do danas, pripadnici ovog naroda, Sefardi i Aškenazi, iako malobrojni, imali su sva prava kao i ostali. Tokom Drugog Svjetskog rata Mostar im je pružio utočište, za što je grad dobio i posebno priznanje. Materijalni dokaz njihovog viševjekovnog prisustva u gradu na Neretvi je jevrejsko groblje kao i nekadašnja zgrada sinagoge.

Erna Danon Cipra, predsjednica Jevrejske opštine Mostar kaže kako je više od 250 Jevreja živjelo u gradu Mostaru. „Oni su se ovdje doselili, kao i svi Jevreji, iz Španije u srednjem vijeku. Poznata je činjenica da su u Bosni i Hercegovini primljeni i tu su ostali i počeli da rade,“ kaže gospođa Cipra.

Tokom II Svjetskog rata stradao je veliki broj mostarskih Jevreja. „Većina Jevreja je odvedena u koncentracione logore,“ nastavlja svoju priču gospođa Danon Cipra i dodaje kako je i ona kao dijete bila logoraš u koncentracionom logoru na Rabu.

U nekadašnjoj sinagogi sada Pozorište lutaka

Mostar je prije II Svjetskog rata imao sinagogu, ali je 1957. godine ona ustupljena na korištenje gradu. „To se desilo jer je Jevrejska zajednica bila malobrojna i nije bilo vjernika, te je zgrada sinagoge pretvorena u Pozorište lutaka,“ kaže predsjednica Jevrejske opštine Mostar.

Pored obnove groblja mostarski Jevreji su 1999. godine otkrili i spomen obilježje: „Rodila se ideja da se izgradi memorijalni spomenik žrtvama holokausta, Jevreja grada Mostara. Bio je to jedini način da se obilježi da su ti ljudi ikad živjeli na ovim prostorima. Iako su nekad živjele u Mostaru i okolini, više nema porodica: Atijas, Altarac, Alkorn, Bahman, Koen, Kohen, Laufer, Finci, Maestro… Veliki broj jevrejskih porodica je nestao s ovih prostora,“ kaže član Jevrejske zajednice Zoran Mandelbaum.

Domovina BiH

Danas se Jevreji osjećaju kao manjina zbog brojnosti prvenstveno, ali i zbog toga što ih je Ustav BiH „strpao“ pod bezlično „ostali“. Međutim, duhovnom vrijednošću i dugogodišnjim prisustvom u BiH oni se osjećaju malo više od „manjine“. Bosnu i Hercegovinu u kojoj njihov broj ne prelazi hiljadu smatraju domovinom i ne gube optimizam.

„Ja sam zadovoljna i ubijeđena sam da će ovaj grad uspjeti da bude onaj grad kao što je bio a da ćemo se mi, kao mala zajednica, uklopiti u društvo našeg grada Mostara. Ne mogu drugačije gledati Mostar nego kao evropski grad i ja sam ubjeđena da će on i biti evropski grad. Samo je pitanje vremena,“ kaže na kraju predsjednica mostarske Jevrejske zajednice Erna Danon Cipra.

Mala Jevrejska zajednica u Mostaru uspješno nastavlja svijetlu tradiciju svojih predaka koji su ostavili upečatljiv trag u životu grada Mostara.

Autor: Sanel Kajan

Odg. urednik: Zorica Ilić