Izbori u EU: Zeleni Evrope traže izlaz iz krize

Prema najnovijim anketama, situacija za evropske Zelene nije baš sjajna. Na izborima u junu mogli bi da izgube oko trećinu mjesta u Evropskom parlamentu. Trenutno čine četvrtu najveću frakciju sa 72 poslanika, a u Evropskoj komisiji ih zastupa Virginijus Sinkevičijus.

U očima javnosti, Zeleni su, kao ni jedna druga stranka, simbol borbe za zaštitu životne sredine. Na posljednjim izborima za Evropski parlament, vjetar u leđa im je dao pokret „Petkom za budućnost" (Fridays for Future). Sa školskim štrajkom za klimu te proteste je 2018. godine pokrenula Greta Tunberg, izvodeći milione mladih ljudi na ulicu. Na izborima 2019. godine Zeleni su postigli bolji rezultat nego ikada ranije.

Zeleni nisu uspješni u svim državama EU

Uticaj zelenih partija neravnomjerno je raspoređen širom EU. Zeleni su tradicionalno jaki u zemljama zapadne Evrope, kao što su Francuska, Njemačka i Austrija, kaže Tobijas Gerhard Šminke, osnivač platforme „Europe Elects", koja je vodeća u Evropi u analizi anketa i izbornih podataka. U tim zemljama su obično osvajali desetak, ponekad i do 20 odsto glasova. „Ali u mnogim dijelovima južne Evrope, posebno u istočnoj Evropi, mnogo su slabije ukorijenjeni“, objašnjava politikolog u intervjuu za DW. „U Slovačkoj, na primjer, čak i ne postoje. 

Zelene stranke trenutno su dio vlasti u nekoliko država EU. U Njemačkoj, na primjer, Zeleni imaju ukupno pet ministara, uključujući i ministarku spoljnih poslova Analenu Berbok i vicekancelara i ministra privrede Roberta Habeka. Zelene stranke su takođe dio vlade u Irskoj, Austriji, Belgiji, Letoniji i Španiji. U Poljskoj ih predstavlja državna sekretarka, a Austrija ima „zelenog predsjednika“ Aleksandra van der Belena.

Zaštita klime u politici EU

U aktuelnom legislaturnom periodu, zaštita klime je važna tema. Evropska unija želi da postane klimatski neutralna do 2050. godine svojim takozvanim „Evropskim zelenim dogovorom". Prvi cilj je smanjenje emisije gasova staklene bašte do 2030. za najmanje 55 odsto u odnosu na 1990. godinu. Prema navodima Evropske komisije, zakonodavni paket koji je za to neophodan, u velikoj mjeri je usvojen.

Zeleni su bili važni za glasanje i u procesu izrade zakona, kaže Karin Talberg, koja na Institutu Žak Delor istražuje evropsku energetsku politiku. U intervjuu za DW ona je naglasila da sada ulazimo u važnu fazu implementacije u zemljama članicama.

Međutim, politički vjetrovi su se ponovo promijenili i zakoni o zaštiti klime su manje prihvatljivi. Poljoprivrednici su protestovali u mnogim zemljama EU. Njihov bijes je usmjeren i protiv evropskog zakonodavstva.

Otpor dolazi i iz političkih tabora. Manfred Veber, lider poslaničke grupe Evropske narodne partije (EPP), najveće političke grupacije u Evropskom parlamentu, već je u novembru najavio da želi da „preispita" teško donesenu odluku o zabrani motora sa unutrašnjim sagorijevanjem. Prema istraživanjima evropskih portala Politiko i Euraktiv, taj zahtjev je čak ušao u još neobjavljeni manifest stranke. Žestoka rasprava vodila se i o zakonu za obnovu prirode. 

Uoči evropskih izbora, Karin Talberg iz instituta Žak Delor, primjećuje „zabrinjavajući trend“, ne samo iz ekstremno desničarskog tabora, već i iz građanske sredine. Na primjer, liberalni francuski predsjednik Emanuel Makron je govorio o „zakonodavnoj pauzi“, a Evropska narodna partija izjasnila se za nešto poput „moratorijuma na zakone o životnoj sredini".

Zeleni ne odustaju

Međutim, evropski Zeleni pokazali su se veoma borbeno na svom kongresu, prvog vikenda februara u Lionu u Francuskoj. Holanđanin Bas Ajkhut najavio je „tešku predizbornu kampanju“. On će je voditi zajedno s njemačkom koleginicom Teri Rajntke, odlučili su delegati. Evropska zelena partija se sastoji od 49 zelenih partija unutar i van EU. Njihov kongres nosio je moto „Hrabrost“ (Courage). 

A ta hrabrost će biti potrebna za zelenu transformaciju, naglasila je Teri Rajntke. „EPP i liberali nisu u pravu kada kažu da Zeleni dogovor (Green Deal) šteti našoj ekonomiji." Rajntke je od 2014. godine članica Evropskog parlamenta. Uvjerena je da Zeleni dogovor može stvoriti ekonomiju koja poštuje prirodne resurse planete, kao i socijalnu pravdu.

„Zeleni dogovor" se mora braniti, moglo se uvijek iznova čuti na kongresu, na kojem se okupilo preko 1.200 Zelenih iz čitave Evrope. U izbornom programu se zahtijeva klimatska neutralnost već do 2040. godine, a ne do 2050. Zeleni takođe žele da se suprotstave evropskim ekstremnim desničarskim partijama i takođe vode kampanju za bezbjedan i legalan abortus u cijeloj EU.

Mogu li Zeleni da promijene tok događaja?

Ekspertkinja Talberg smatra da je Zelenima trenutno veoma teško, jer moraju da balansiraju između trenutnog raspoloženja i onoga što je neophodno za zaštitu klime. „Ono što smatram pozitivnim u vezi s izbornim programom, a u poređenju s drugim izbornim programima, jeste to što imaju vrlo konkretne prijedloge." Zeleni imaju konkretne prijedloge kada je u pitanju energetski efikasna obnova stambenih zgrada, održiva mobilnost ili zelena transformacija industrije i poljoprivrede.

Šef platforme „Europe Elects" Tobijas Šminke smatra da bi Zeleni mogli biti među gubitnicima izbora. Između ostalog i zbog učešća zelenih partija u vlasti. U razgovoru za DW politikolog kaže da se evropski izbori uvijek koriste za kažnjavanje nacionalnih vlada. Ipak, do izbora ima još dosta vremena, a Zeleni su i u februaru 2019. godine imali slabije rezultate nego na dan izbora u maju.

Toga se sjeća i Teri Rajntke. Nakon što je u Lionu izabrana za glavnu kandidatkinju, Rajntke je podsjetila da su na prošlim izborima Zeleni ušli u Evropski parlament s najboljim rezultatom do sada i poručila da će nastaviti da se bore, bez obzira na političke diskurse koji su bili usmjereni protiv njih.

Pratite nas i na Facebooku, preko X-a, na Youtubeu, kao i na  Instagramu