Istorijska šansa za Škotsku

Dugi niz godina, mnogi u Njemačkoj i centralnoj Evropi Škotsku su smatrali udaljenim regionom na krajnjem sjeveru Britanije i jezički je izjednačavali sa Engleskom. U redu, znalo se da tamo dosta pada kiša, da Škoti vole da nose suknje i piju viski, i da je njihova poslovična škrtost drugima smiješna. Ali, to da je Škotska vijekovima, do 1707. bila ponosna, nezavisna nacija, to je njena novija istorija u Ujedinjenom Kraljevstvu potisnula iz svijesti drugih naroda Evrope.

S tim je sada gotovo: Škotska se najkasnije referendumom o nezavisnosti vratila na mapu Evrope. Velika Britanija, konstrukcija 18. vijeka, mogla bi zauzvrat, sa još teško predvidljivim političkim i ekonomskim posljedicama, da se pretvori u istorijsku epizodu - ako većina stanovnika Škotske starijih od 16 godina bude glasala za nezavisnost. Da li bi to bio korak unazad? Istorijsko-romantični anahronizam i recidiv malih državica u modernoj Evropi bez granica? Mislim da ne!

Škotska je oduvjek bila drugačija

Škotska je oduvjek bila drugačija od svog južnog susjeda Engleske. To su primijetili još i Rimljani. Car Hadrijan nije u drugom vijeku tek tako izgradio zid na sjeveru, na granici sa keltskim Piktima. U narednim vijekovima, Kelti na sjeveru i Normani i Anglosaksonaci na jugu, vodili su poneki rat jedni protiv drugih, a škotska vojska znala je uvijek da sačuva nezavisnost svog kraljevstva.

Tek nakon Saveza kraljevskih kuća 1603. i nesrećnog pokušaja Škotlanđana, da sa Istočno-indijskom kompanijom stvore osnovu za sopstvenu trgovačku imperiju, oni su 1707. bili primorani da pristanu na parlamentarnu uniju sa Engleskom. To je bio jedan od temelja za uspon Britanije kao svjetske sile. Škoti i Englezi, uz ugljem bogati Vels, imali su tako jedinstveno bogatstvo resursa, što je dovelo ostrvo do političke moći na svjetskoj sceni i prosperiteta za mnoge ljude unutar Unije. Kulturne i političke razlike počele su ponovo da se ukazuju u drugoj polovine 20. vijeka. I to svom snagom.

Unija sa Engleskom nije u skladu sa vremenom

Margret Tačer je deindustrijalizovala Britaniju i sanirala državni budžet crnim zlatom Škotske. Škoti su to primili opušteno. Ali kada su shvatili da u njihovoj naftnoj prijestolnici Aberdinu, koji bi trebalo da izgleda kao škotski Abu Dabi, veliki dio stanovništva i dalje živi u siromaštvu i bijedi, rodile su se sumnje – sumnje koje su se pojačavale kada je Konzervativna partija preuzela vlast u britanskom parlamentu. I to, mada su Škoti od izbora 1997. možda samo jednog Torijevca poslali u britanski Donji dom.

U Škotskoj, kojoj je ukraden politički uticaj i ekonomske mogućnosti, rastao je nacionalizam. Devedesetih godina formiran je regionalni parlament koji postavlja vladu

Renesansa Škotske

Škotska već nekoliko decenija doživljava kulturnu renesansu. Festival kulture u Edinburgu jedan je od najposjećenijih i najinovativnijih susreta umjetnika na svijetu. Škotska muzika uživa veliku popularnost širom svijeta. Škotski univerziteti su besplatni – i otvoreni za studente iz čitavog svijeta. Ne samo od klonirane ovce Doli, škotski naučnici daju odlične rezultate u mnogim oblastima nauke.

Dok je u Engleskoj obrazovanje sve više privilegija za bogate, u Škotskoj je visoko obrazovanje i dalje dostupno svim ljudima. Kosmopolitska Škotska privlači mnoge visoko-kvalifikovane imigranate.

To bi obogatilo EU

Nezavisna Škotska će tražiti hitno članstvo u Evropskoj uniji. Nasuprot tome, britanski premijer Dejvid Kameron najavio je referendum o povlačenju Britanije iz Evropske unije za 2017. On bi mogao da zakasni.

Za sada su šanse Škotske da u četvrtak (18.9.) iskoristiti istorijsku priliku i na miran, demokratski čin ponovo bude nacionalna država – fifti-fifti. Škoti ne moraju da se brinu zbog ekonomije: uprkos ograničenim rezervama nafte, Škotska sa svojim ogromnim obnovljivim izvorima energije spadala bi među 20 ekonomski najmoćnijih nacija svijeta. Evropa bi od toga mogla samo da profitira.