Građani patroliraju Njemačkom

„Građanska odbrana“ je ovih dana u modi. Sve više ljudi u Njemačkoj odlučuje da se organizuje na ovaj način, a inicijative se protežu od bezazlenih komšijskih pa sve do otvoreno desničarskih koje jasno poručuju da su spremne i na primjenu nasilja. Ne zovu se sve „građanskim odbranama“, možda jer ta sintagma zvuči previše ratnički i brzo bi privukla pažnju policije i službi. Na poslijetku, za bezbjednost je u Njemačkoj odgovorna isključivo policija i građanima nije dozvoljeno da po ulici glume šerife.

No napadi iz Kelna, Hamburga i drugih gradova stvorili su povoljno tle za „građanske patrole“. Recimo jedna grupa na Fejsbuku poziva stanovnike Diseldorfa da u grupama šetaju gradom i paze na „naše dame“ petkom i subotom uveče i tokom velikih skupova. Već je više od deset hiljada ljudi – doduše virtuelno na društvenoj mreži – podržalo ovu grupu. Na prvu patrolu prošle subote došlo je nekoliko desetina. Organizator Tofig Hamid, inače iranskog porekla, rekao je za komercijalnu televiziju Sat 1: „Protivim se tome da slobodni ljudi žive u strahu.“ Dodaje da njegova inicijativa nema veze s nasiljem niti ksenofobijom.

I osuđivani neonacisti

To se ne može reći za sve grupe. Gordijan Majer-Plat, šef saksonske pokrajinske Službe za zaštitu ustavnog poretka, kaže da „građanske odbrane“ sve češće osnivaju ili u njima učestvuju desni ekstremisti i populisti. Sociolog Matijas Kvent vidi čak opasnost da i dobronamjerni građani kroz učešće u ovakvim grupama budu uvučeni u neonacistički milje.

Organima reda muke zadaju grupe poput „Građanske odbrane FTL/360“ iz saksonskog gradića Frajtala blizu granice s Češkom. Taj je grad već bio na naslovnim stranama širom zemlje zbog masovnih demonstracija protiv izbjeglica. „Građanska odbrana“ je osnovana nakon što su dvojica Marokanaca u autobuskoj liniji 360 (otuda broj u nazivu grupe) navodno maltretirali i tukli učenike. Od tada su pripadnici „FTL/360“ u autobusima gdje se, kako tvrde, „brinu za red i mir“. U „Građanskoj odbrani Gistrov“ iz grada na sjeveroistoku Njemačke pojavljuje se i ranije osuđivani član Nacional-demokratske partije Njemačke Nils Matišent. U varošici Švanevede u Donjoj Saksoniji je grupa pod nazivom „Čuvari komšiluka“ još na jesen marširala pred lokalnim izbjegličkim domom.

Štefan Kramer, šef Službe za zaštitu ustavnog poretka u pokrajini Tiringiji, kaže da „građanske odbrane“ predstavljaju reakciju na stvarne ili umišljene prijetnje te da su one ciljani izraz prezira prema navodnoj nesposobnosti države da obezbijedi sigurnost građana. Zato, smatra on, ovaj način samoorganizovanja privlači desničare i neonaciste. „Time desni ekstremisti zadovoljavaju i svoju potrebu za uniformisanošću, vojničkim nastupom, kao i izopštavanjem manjina čime sebi samima daju na značaju“, rekao je Kramer za agenciju dpa.

Već ima i ekstremnih primera: na kelnskoj željezničkoj stanici je grupa od dvadesetak ljudi pretukla dvojicu Pakistanaca koji su završili u bolnici. Jedan Eritrejac je udaren pivskom flašom u glavu. Kelnski tabloid Ekspres prenosi da se radi o grupi bajkera, huligana i izbacivača koja vrši odmazdu nad svima koji izgledaju kao da su stranci.

Uglavnom ne škode

U više izjava su iz sindikata policije i Ministarstva unutrašnjih poslova poručili da je briga o bezbijednosti u javnom prostoru zadatak policije i da je nedopustivo stvaranje paralelnih struktura. Ali „građanska odbrana“ nije po sama sebi automatski ilegalna u Njemačkoj. Nema zakonskih prepreka da se komšije dogovore da nadgledaju svoj kraj kako bi spriječili ili otkrili provalnike. Zabranjeni su naoružavanje i primijena nasilja. Nemaju pravo da pretresaju niti legitimišu nekoga ko im se učini sumnjivim. Jedino što svaki građanin smije, jeste da silom zadrži nekoga ko je uhvaćen na djelu – recimo u provali.

Stoga je teško dati paušalnu ocjenu o ovakvom građanskom samoorganizovanju. Recimo kriminolog Kristijan Pfajfer za Noje prese kaže: „Građanske patrole po pravilu nikome ne škode, ali takođe ni ne povećavaju bezbjednost.“ Dodaje da entuzijazam građana obično splasne nakon nekoliko sedmica stražarenja i patroliranja već i stoga što „radni ljudi nemaju vremena za takve stvari“.