EU nije rješenje za Katalonce

Katalonija nije jedini region u Evropi koji teži da dobije više nezavisnosti. Tu je i Škotska, Južni Tirol, Aland, Flandrija, a možda i Bavarska. Time lista ni izdaleka nije popunjena. Neki regioni ne teže državnosti već žele samo više autonomije, drugi poput Škotske ili Katalonije žele potpunu nezavisnost. Na te centrifugalne sile u institucijama EU u Briselu gledaju sa pomiješanim osjećajima. Zato što one dovode u pitanje granice postojećih nacionalnih država. A integritet nacionalnih država, koje su članice EU, sastavni je dio evropskih ugovora, kojima se definiraju principi, pravni i institucionalni temelji Evropske unije, te odnosi s državama članicama i međunarodnim organizacijama.

Kada nacionalna država mijenja svoje unutrašnje i demokratsko uređenje, Evropska unija nema s tim nikakav problem. Primjer je pristupanje DDR-a Saveznoj Republici Njemačkoj 1990-te ili raspad Čehoslovačke na dvije nezavisne države 1992-te. Pri tome su Češka i Slovačka ušle u EU tek mnogo godina kasnije. Moguće otcjepljenje Škotske od Velike Britanije, iako iz perspektive Evropske unije nije poželjno, zakonski je neproblematično jer se Velika Britanija kao cjelina složila sa škotskim referendumom, za razliku od Katalonije, gdje španska država negira pravo Katalonaca na referendum.

Postoje samo rješenja po mjeri

Nijedan od ovih slučajeva nije isti. Tu je i otcjepljenje Kosova od Srbije, pri čemu Kosovo nisu priznale sve države ili raspad Jugoslavije ili Sovjetskog Saveza. Dijelovi tih bivših država su sada nezavisne zemlje, članice EU, kao Slovenija i Hrvatska kada se radi o bivšoj Jugoslaviji. Priznavanje Katalonije kao posebne države od strane EU je, iz sadašnje perspektive, isključeno. Vlada u Kataloniji tu ne bi trebala gajiti pogrešne nade.

Šta bi međutim moglo biti rješenje kako bi se u budućnosti na pravi način odnosilo prema konfliktima između nacionalnih država i njihovih regija? Postoji li evropski odgovor? Predložena "Evropa regija" već postoji. Baš ove sedmice u Briselu slučajno zasjeda "Odbor regija", tijelo koje okuplja  350 predstavnika regiona iz svih 28 članica EU i koje predstavlja jednu vrstu parlamenta regija. Ovaj odbor međutim ima samo savjetodavnu ulogu. Zakonodavnu vlast zemlje članice EU imaju preko Vijeća EU i Evropskog parlamenta, koji se direktno bira. Prijedlog da se u okviru EU smanji vlast nacionalnih država, a ovlasti prenesu na regije kao što je Katalonija, Koruška ili Schleswig-Holstein i da se one naprave nosiocima evropskog identiteta teoretski ima šarma ali je u praksi nesprovodljiv

Nacija ili regija?

Federalizacija istorijski izraslih nacionalnih država bi se teško odvijala. Ne postoji samo regionalni osjećaj za domovinu, već i nacionalni identitet, koji se ne može tek tako izbrisati. Osim toga, secesionisti u Kataloniji ne žele da budu regija u Evropi, već punopravna država jer vjeruju da su Katalonci nacija. Ovdje granice i pojmovi postaju rastegljivi. Postavlja se pitanje šta je nacija, šta region, a šta konfederacija?

Danas je situacija takva da se 28 država i 750 poslanika evropskog parlamenta moraju složiti kako bi se donijele odluke u Briselu. Ako bi nacionalne države zamijenile regije ili regioni koje je definisala EU, na svakom samitu bili bi prisutni predstavnici 28 nacionalnih država, ali i 98 regija. Ovi regioni su približno jednaki onome što se smatra saveznom državom ili pokrajinom u Njemačkoj. Ali, moguće je i dalje usitnjavanje. Ako regije podijelimo po okruzima u Njemačkoj, dobićemo 276 regija. Ako ih, kao mjerilo političke participacije u EU, podijelimo na županije ili departmane kao što je u Francuskoj, stizemo do broja 1342. Takvom Evropom se ne bi moglo upravljati.

Ove brojke dolaze od strane evropske statističke službe Eurostat. Ona uredno dijeli EU u regije od prvog do trećeg reda (NUTS),  jer se subvencije i strukturalna pomoć EU  planiraju i obračunavaju za male teriritorijalne jedinice.

Cjepkanje EU na regije ne bi riješilo politički problem u Kataloniji. Samodefinisanim nacijama, koje se osjećaju "potlačenim" poput dijela Katalonaca, mora se jasno staviti do znanja da nezavisnost i stvaranje državice u današnje vrijeme ne znači napredak. Katalonci treba da pokušaju da promijene Španiju, a Škoti Veliku Britaniju. EU je po tom pitanju pogrešan partner za razgovore.