Da li je vlada Grčke spremna za otvorenu Evropu?
2. august 2019
Nedavno je novi grčki ministar za poljoprivredni razvoj Makis Voridis posjetio Jevrejski muzej u Atini. To se na prvi pogled ne čini neobičnim, ali ipak jeste - s obzirom na njegovu političku prošlost. Evo nekih primjera: u jednim novinama krajnje desnice Voridis je svojevremeno tražio da se provjere istorijske činjenice iz knjige „Dnevnik Ane Frank". Istovremeno je predložio da se istorijski više pažnje posveti antisemitskom pamfletu „Protokoli sionskih mudraca". Redovno je bio u kontaktu sa onima koji negiraju holokaust.
U članku u izraelskom Harecu, marta 2012, jedan drug iz škole ga je optužio da je osnovao i vodio nacionalističko i fašističko udruženje đaka čiji su članovi sprejom crtali grafite kukastih krstova po zidovima i uzajamno se pozdravljali Hitlerovim pozdravom. Kasnije, kao student prava, preuzeo je vođstvo desničarske nacionalne studentske grupe, koja se zalagala za oslobađanje zarobljenih vojnika grčke hunte, kao i za povratak kralja. Njegov prethodnik bio je Nikolaos Mihaloliakos, trenutni lider fašističke stranke „Zlatna zora".
Voridis je do sada glumio da je „nevin". Stoga su njegove jasne riječi iznenadile: „Moja posjeta jevrejskom muzeju Grčke takođe signalizira da molim jevrejski narod za izvinjenje zato što sam ranije održavao političke i lične veze sa onima koji negiraju holokaust."
Partijska politika nasuprot ekonomskim interesima
Olga Drosu, direktorka Fondacije Hajnrih Bel iz Soluna, kritički posmatra ovu promjenu Voridisa i smatra to političkom fintom. „Antisemitska retorika u javnom diskursu je posljednjih godina vidljivo smanjena. Jedan od razloga za to leži u boljim odnosima s Izraelom, naročito ekonomskim."
Posljednjih par godina Jerusalim i Atina zaista tješnje sarađuju. Za vrijeme mandata Aleksisa Ciprasa redovno je bilo trilateralnih sastanaka sa izraelskim premijerom Benjaminom Netanjahuom i kiparskim ambasadorom Nikosom Anastasiadisom. Na nezadovoljstvo Turske, napravljeni su planovi za ekspolataciju rezervi prirodnog gasa kraj kiparske obale. To je promijenilo tradicionalni antiizraelski kurs u Grčkoj: „Vlada zna da Izrael veoma pazi kada je u pitanju antisemitizam, iako pridaje veliki značaj dobrim odnosima sa Atinom", objašnjava Drosu.
Tako je Jerusalim odmah reagovao na Voridisovo imenovanje na funkciju ministra. Sa tim čovjekom nećemo sarađivati, citirala je izraelska štampa vladine službenike u zemlji. Za grčkog premijera Micotakisa je to značilo balansiranje između spoljne politike i unutarpartijskih borbi.
Olga Drosu smatra da Micotakis nije radikalni desničar. „On je neoliberalni političar koji ima velike planove, ali mora da uravnoteži snage u svojoj stranci."
Desno krilo u „Novoj Demokratiji" je moćno i Micotakis je morao da učini mnogo ustupaka u tom pravcu kako bi održao stranku. Ali da bi mogao da djeluje na međunarodnoj sceni, stranku mora da vodi sredinom puta.
„Biće borbe kultura"
A nije tu samo Voridis, već i Antonis Georgiadis, zamjenik predsjednika stranke i novi ministar za rast i investicije. U Grčkoj ga smatraju zagovornikom štednje. Poznat je i po televizijskim reklamama u kojima nudi svoje knjige - u većini slučajeva radi se o konspirativnoj literaturi. Jedno njegovo djelo nosi naslov: „Jevreji - potpuna istina".
„Antisemitizam prožima sve klase društva u Grčkoj", objašnjava Olga Drosu. Antisemitske izjave su se čule i od poslanika Ciprasove Sirize ili komunističke KKE.
Još uvijek nije jasno u kojoj mjeri će novi premijer moći da primjenjuje otvoreni i proevropski kurs unutar stranke. Za Drosu je jasno: „Biće borbe kultura."
Radi se o tome da se na nivou cijelog društva svori kultura prosvijećenosti i da se raskine sa starim mitovima i tabuima koje konzervativne snage i dalje predstavljaju.
Stvarnost znači različitost
Jedno je sigurno: Evropa je iz temelja uzdrmala Grčku. Naročito u pogledu ljudskih prava, poslednjih godina se mnogo toga dogodilo. Koraci poput priznavanja seksualnog identiteta ili registrovanog partnerstva su male revolucije u zemlji, u kojoj je pravoslavlje jedan od stubova države.
„Kada sam odrastao u Solunu, 80-ih i 90-ih, grčko-hrišćanski pravoslavci su znatno preovladavali", prisjeća se Leon Saltiel, istoričar i grčki Jevrej. „Danas ovdje živi mnogo ljudi iz drugih zemalja, a mnoga djeca imigranata iz Albanije, Bugarske, Rumunije ili Ukrajine studiraju na našim univerzitetima, govore grčki i osjećaju se Grcima. Tako se ovdje mijenja i pogled na svijet."
Različite kulture i religije ovdje žive zajedno već hiljadama godina, posebno u sjevernoj Grčkoj. U vrijeme nacionalnog pokreta, krajem 19. i početkom 20. vijeka, na kraju se radilo o protjerivanju svih „negrčkih" ljudi iz zemlje: slovensko stanovništvo izgubilo se u balkanskim ratovima na sjeveru, Osmanlije su morale da se presele u novoosnovanu Tursku, a Jevreji su bili žrtve Holokausta. Ideja o naciji koja se ograničava na helenizam i hrišćansko pravoslavlje teško je prihvatljiva u jednoj članici Evropske unije.
U međuvremenu, Solun se otvara za svoju jevrejsku prošlost - u ime cijele zemlje. Turizam iz Izraela je u procvatu, donosi novac u grad i oživljava potisnutu istoriju.
Za Saltiela, to je tek početak. Solun ima mnogo identiteta. Grad je hiljadama godina bio ekonomski i kulturni centar. „Dobro je i važno da je poslednjih godina proučavanje jevrejskog identiteta grada postalo važnije, ali, da bi se grad istorijski razumio u njegovoj raznolikosti, to se mora učiniti sa mnogim drugim istorijskim identitetima."