CERN – prvih 60 godina

Evropska organizacija za nuklearna istraživanja (CERN), jedan od najvećih i najpriznatijih svjetskih centara za istraživanje elementarnih čestica, danas (1.10.) slavi 60. rođendan. Naučnici su tamo u Velikom hadronskom sudaraču (LHC), obima 27 kilometara, proizveli najveći i najsnažniji akcelerator čestica na svijetu, u kome nastaju najsitnije čestice ikada viđene.

Cilj je ustanoviti iz čega se sastoji materija i antimaterija, ali i objasniti povezanost unutrašnjih snaga čestica. Tako je u martu 2013. godine dokazano postojanje dugo vremena traženog Higsovog bozona – važnog dijela fizičkog Standardnog modela.

U nastavku nekoliko čuvenih citata stručnjaka za elementarne čestice, koji su bili dio istraživačkog tima.

„Otkrili smo jednu česticu, jednu potpuno novu česticu, koja se vrlo vjerovatno, veoma razlikuje od svih drugih čestica. Tako nešto se, rekao bih, doživljava samo jednom.“

Rolf Diter Hojer, generalni direktor CERN-a, o Higsovom bozonu, koji se zove i „božanska čestica“, jer bez nje čestice ne bi mogle da se drže zajedno i bez koje ne bi bilo materije.„Prilično sam iznenađen da sam to još mogao da doživim. Lijepo je ponekad biti u pravu“.

Petar Higs, koji je teoretski izračunao moguće postojanje Higsovog bozona, poslije objavljivanja rezultata ATLAS eksperimenta.

„Još je mnogo otvorenih pitanja, na koje mora da se odgovori. Imamo sve moguće ideje, ali konačan odgovor može da uslijedi samo kroz eksperimente. Pojedini eksperimenti koji bi mogli da daju odgovor sprovode se u Velikom hadronskom sudaraču. To ovo otkriće čini toliko uzbudljivim. Dobijamo saznanja van Standardnog modela na pitanja koja još uvijek imamo.“

Hubert Kroa, Institut Maks-Plank za fiziku, Minhen.

„Svaki dan donosi nove izazove sa novim kolegama. Stalno se upoznaju novi ljudi sa univerziteta iz čitavog svijeta. Oni dolaze sa novim idejama i detektorima – i mi pokušavamo da ih integrišemo u postojeće sisteme.“

Daniel Dobos, fizičar koji radi na CERN-ovom ATLAS-eksperimentu o pretvaranju elementarnih čestica u detektore.

„Veliki hadronski sudarač (LHC) ubrzava protone i jone olova – i stvari koje pronalazi pogodiće Vas u glavu.“

Američka novinarka koja pokriva sektor nauke, Ketrin Mekelpin u svojoj LHC-rep pjesmi „Large Hadron Rap".