Bolna sjećanja: Zločini nacista u Italiji

Izvještaj njemačko-italijanske Komisije istoričara otvorio je stare rane. U dodatku izvještaja nalazi se 5000 dokumentiranih slučajeva u kojima se govori o napadima njemačkih trupa, odnosno o pljačkama, zlostavljanju i ubistvima. Elide Ruggeri, koja je 29. septembra 1944. u Marzabottu, u brdima južno od Bolonje, zahvaljujući čudu preživjela masakr njemačkih SS jedinica i Wehrmachta, se prisjeća:

"Bila sam tamo kada je došao vojnik SS-a koji je ubio jednu djevojku, njena glava je bila razbijena i ona se još samo prenemagala. On joj je zadao udarac i ja sam mislila: sljedeći je za mene. On me fiksirao pogledom i onda rekao: "Nije pokvarena". Time mi je dao do znanja da me ne bi ubio."

Od saveznika do neprijatelja

Marzabotto ima svoju predistoriju. A ona počinje 08. septembra 1943. godine. Kada je Italija izašla iz saveza sa Hitlerovom Njemačkom bivši saveznici su od prijatelja postali neprijatelji. Odjednom su njemačke jedinice u zemlji postale okupacijske trupe koje su prilikom svog povlačenja prema sjeveru iza sebe ostavljale tragove pustošenja. To je doduše bio samo ograničeni broj jedinica, kaže Wolfgang Schieder, profesor suvremene istorije i zamjenik predsjedavajuće njemačko-italijanske Komisije istoričara. On dodaje da su utoliko više te jedinice bile okrutnije.

Tri i pol godine su istoričari na zahtjeve vlada u Berlinu i Rimu istraživali krvavu istoriju u posljednjoj godini Drugog svjetskog rata. Pri tome su krenuli od iskustava onih koji su time bili pogođeni, od žrtava i počinitelja, podvlači Wolfgang Schnieder. Ona kaže da se Komisija pri tome bavila time gdje, kada i ko je šta počinio.

Ovaj pogled na njemačko-italijansku istoriju pokazuje diferenciranu sliku i opovrgava nacionalne mitove koji su u Italiji široko rasprostranjeni. Primjerice taj da je Italija od 1943. godine pružala otpor Hitleru. Jer njemačke trupe su u svojim akcijama protiv civilnog stanovništva stalno bile podržavane od strane italijanskih fašista i Musolinijevih pristalica. Istoričari su istraživali i o tome, kaže Wofgang Schieder. "Problem kolaboracije mora biti intenzivnije istražen. Jer onda se otvaraju potpuno drugi aspekti kada se promatra čisto iz perspektive otpora," kaže Schieder.

Komisija istoričara je formirana nakon što je Vrhovni sud Italije 2008. godine donio presudu kojom se Njemačka osuđuje na isplatu odštete i konfiskovanje njemačke imovine u Italiji. Međunarodni sud pravde u Hagu je optužbe protiv Njemačke odbacio: Ni jedna država ne može drugu pozvati na odgovornost, glasila je presuda. Za žrtve i članove njihovih porodica u Italiji to je nezadovoljavajuće.

Patnje preživjelih

Pretpostavlja se da je u masakru u Marzabottu ubijeno 1830 ljudi, skoro svi su bili isključivo civili, starci, žene, djeca. Gianluca Lucarani, čiji su baka i djed ubijeni u masakru, je predsjednik Udruženja žrtava iz Marzabotta. On opisuje s kakvim posljedicama se potomci žrtava i danas suočavaju: "To je moje nasljedstvo, veoma težak dio mog života. Jer moj otac je izgubio svoje roditelje kad mu je bilo 18 godina i naravno da je u svoju porodicu zbog toga unio bol." On dodaje da život njegovo oca nije bio jednostavan jer, kad je ostao bez roditelja, nije imao nikoga da mu pomogne, da uzme život u svoje ruke i da razumije šta se dogodilo.

Što se dogodilo - upravo je o tome riječ u izvcještaju Komisije istoričara. Za oca Gianluce i za sve druge žrtve ovaj izvještaj je naravno došao suviše prekasno.

Autori: Tilman Kleinjung / Zorica Ilić

Odgovorni urednik: Mehmed Smajić