Agrarne subvencije EU: Ko dobija najveći dio ogromnog kolača

Svake godine Evropska komisija dodijeli 50 milijardi evra agrarnih subvencija. Najviše od toga profitiraju Francuska, Španija i Njemačka. Od 2014. je 400.000 primalaca u Njemačkoj dobilo preko 53 milijarde evra. Novac stiže prije svega u Bavarsku i Donju Saksoniju, na koje zajedno otpada trećina njemačkih subvencija.

I Katolička crkva dobija agrarne subvencije

Njemački poljoprivrednici su posljednjih osam godina - u prosjeku - dobili po 127.000 evra. Ali samo jedan odsto njih je dobio skoro četvrtinu subvencija: 12 mlijardi evra ili 30 000 evra mjesečno, po firmi. A firme u donjoj polovini liste primalaca subvencija – mala poljoprivredna gazdinstava – dobijale su po 200 evra mjesečno.

Ta tendencija se pokazuje širom Evrope. U osam zemalja koje su analizirane, velike kompanije i javne institucije su glavni korisnici subvencija. Raspodjela je često još nepravednija nego u Njemačkoj: onaj jedan procenat primalaca na vrhu liste - dobija čak više od trećine svih subvencija u Evropi. Isto tako, pokazuje se da često investitori i institucije, koji nisu iz agrarne branše, profitiraju od subvencija. Na primjer, u Austriji i Poljskoj mnogo novca se dodjeljuje katoličkoj crkvi.

Zašto koncerni kao Bajer, RWE ili BASF dobijaju milijarde subvencija?

Energetski koncern RWE, hemijski koncern BASF i farmaceutski džin Bajer su od 2014. dobili više od tri milijarde evra.

Jedan od portparola RWE je naveo da su subvencije dodijeljene za rekultivaciju zemljišta rudnika, pošto te površine bez subvencija poslije ne bi bile na raspolaganju poljoprivrednicima.

BASF ima svoje poljoprivredno gazdinsvo koje je dobilo subvencije. A Bajer na sopstvenim poljoprivrednim površinama, prema riječima njihovog portparola, uzgaja stočnu hranu. Osim toga, te površine se koriste za obavezna ispitivanja sredstava za zaštitu biljaka prije dodjele dozvole za upotrebu.

Subvencije i za zagađivače

U Njemačkoj se posebno izdašno subvencioniraju bivše istočnonjemačke državne agrarne firme. Te takozvane poljoprivredne zadruge su poslije ponovnog ujedinjenja privatizovane, pa su tako velike površine zemljišta dospjele u ruke pojedinačnih firmi. Među 100 najvećih primalaca subvencija u agrarnom sektoru Njemačke su čak 24 bivše proizvođačke zadruge.

Sedam od deset velikih proizvođača mesa su dobijali subvencije, a među njima su i oni koji su kršili zakon o zaštiti životinja. Osim toga, među primaocima subvencija se nalaze i oni koji imaju visoku emisiju gasova staklene bašte, pa tako negativno utiču na ostvarenje klimatskih ciljeva EU.

I Fondacije dobijaju pare

Njemačka vlada je 2020. objavila spisak poljoprivrednih firmi koje je neki holding stavio pod svoju kontrolu. Novinari dva pokrajinska radio-televizijska servisa i jednih dnevnih novina zajedno su upoređivali taj spisak sa dostupnom bankom podataka o subvencijama.

Rezultat je pokazao da je holding DAH građevinskog preduzetnika Ceh pomoću njegove porodične fondacije od 2018. dobio - najmanje 21,5 miliona evra subvencija.

A Fondacija Lukas, koja pripada severnom ogranku lanca samoposluga Aldi, dobila je od 2019. 2, 7 miliona evra agrarnih subvencija. U istom periodu Grupa Lindhost je dobila 12,5 miliona evra, a porodični holding Štajnhof najmanje 11,6 miliona evra.

DAH je na pitanje o subvencijama reagovao tvrdnjom da subvencije stižu do poljoprivrednika i da nije važna pravna forma u kojoj su oni okupljeni. Ostali sa ovog spiska nisu reagovali na pitanja novinara.

Reforma odgođena za dvije godine

„Potpuno je besmisleno da se novac poreskih obveznika ovako troši. A od toga koristi imaju samo zemljišni veleposjednici", rekao je Karl Ber, saveznih poslanik Zelenih. On predlaže da se osnovna premija po hektaru ukine. Umjesto toga, predlaže da se subvencije dodjeljuju projektima koji su vezani za određene ekološke propozicije.

Njemačko Ministarstvo poljoprivrede je izdalo saopštenje prema kojem ono nastoji da razvije „model koji bi preraspodijelio novac i dodatno nagrađivao učinak malih i srednjih gazdinstava na postizanju opšteg dobra". Ministarstvo tu mjeru naziva „subvencija za preraspodjelu".

Borba za ove subvencije je tako žestoka i interesi suprotstavljeni da je planirana reforma agrarnih subvencija 2021. morala biti odložena dve godine. Taj rok je prošao i pravila će se promijeniti za nekoliko nedjelja - početkom 2023. Osnovna premija po hektaru će biti umanjena. A poljoprivrednici će moći da zatraže posebne ekološke subvencije.

Nacionalne strategije

Osim toga, pojedinačne zemlje će moći da na osnovu nacionalnih strateških planova formiraju sopstvena težišta za subvencije. U Briselu su pojedini nacionalni planovi suočeni sa kritikom. Direkcija EU za poljoprivredu je u odgovoru na novinarsko pitanje napisala da nacionalni strateški planovi podržavaju ekološku poljoprivredu, ali da nema posebnih ciljeva koji se moraju ostvariti. To je prepušteno nacionalnim državama.

Koalicioni ugovor koji će biti predmet preispitivanja na polovini četvorogodišnjeg mandata njemačke Vlade predviđa da se procijeni da li aktuelna strategija zaista dovodi do unapređivanja ekološke poljoprivrede. Od 2027. Vlada planira da uvede podsticanje učinka poljoprivrednika u oblasti zaštite klime i čovekove okoline umesto direktnih subvencija na osnovu puke obradive površine.

Organizacije „Pitaj državu" i „Arena za novinarstvo u Evropi” su prošle godine sakupljale ove podatke, a zajedno su ih analizirali Sjevernonemački radio (NRD), Zapadnonjemački radio (WDR), Zidojče cajtung (SZ) kao i mediji iz još sedam evropskih zemalja.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu