100 godina od Februarske revolucije u Rusiji

Po julijanskom kalendaru 23. februara, a 8. marta po gregorijanskom kalendaru, rusko društvo je primorano da se suoči sa prošlošću o kojoj je veoma teško suditi. Uobičajeno je da se povodom stotih godišnjica održavaju velike državne manifestacije. Međutim, zbog straha od prošlosti, to nije slučaj sa Februarskom revolucijom u Rusiji. Nikolaus Kacer, direktor njemačkog Istorijskog instituta u Moskvi kaže da je spas države od anarhije uvijek bio dominantan faktor u ruskom viđenju istorije, i tako objašnjava upadljivu uzdržanost  u odnosu prema okrugloj godišnjici. Jer, 1917- ta i godine koje su uslijedile, zaista su bile anarhističke.

Predsjednik Vladimir Putin je doduše u decembru naložio da se pripremi obilježavanje godišnjice, ali je zvanični zahtjev za to došao upadljivo kasno. U Putinovoj ponovo ojačanoj Rusiji, ruska država prije 100 godina se doživljava kao slaba. Sa vlasti je svrgnut legitimni vladar Nikolaj II. Rusija je ponovo postala jaka tek pod boljševicima. Pa zašto se podsjećati vremena slabosti?

Mnogi od Kalinjingrada do Vladivostoka razmišljaju ovako: sve što je Rusiju učinilo jakom, velikom i suverenom je dobro – bez obzira da li se radi o carskoj porodici Romanov ili Staljinu. Međutim, revolucije koje su ugrozile kontinuitet države – su loše. I još nešto, većina Rusa ne zna ništa o događajima koji su prethodili oktobarskoj revoluciji, kaže Jurij Pivovarov, istoričar sa Univerziteta Lomonosov u Moskvi.

Situacija uoči februarske revolucije

Neposredni uzrok ustanka u februraru je bio Prvi svjetski rat, glad i ekonomska bijeda. Ruske trupe su od 1915. bile u povlačenju, izgubljene Poljska, Litvanija i sve oblasti duž linije Dvina do Rumunije. Bio je to totalni kolaps cijelog Zapadnog fronta, moral je bio na nuli. Samo 1916. je dezertiralo oko milion ipo ruskih vojnika, stanovništvo je patilo od gladi i hladnoće.

Zima 1916.-17. bila je neobično oštra, a ogrjeva, drva i uglja, nije bilo. Industrija je uglavnom proizvodila za potrebe rata, a da bi to moglo da se plati, štampan je novac. Inflacija je bila galopirajuća, krajem 1916. iznosila je 400 odsto. Rusija je još uvijek 85 odsto bila poljoprivredna zemlja, ali su u nekoliko industrijskih centara organizovani štrajkovi, posebno u Petrogradu, koji se kasnije zvao Lenjingrad, a danas Sankt Peterburg.

"Dajte nam hljeba, gladujemo!"

Mnogo prije ključnog 23. februara, u velikim fabrikama municije došlo je do nemira. Ispred pekara su se noću formirali redovi. Hiljade ljudi su skandirali "Dajte nam hljeba!" Car je međutim odlučio da posjeti trupe.

Situacija je posebno eskalirala u fabrikama Putilov i Ajvas. Pobunili su se radnici, zapravo su to najčešće bile žene, čiji su muževi bili na frontu. Mase su razoružale i tukle policiju, dok je vojska još uvijek bila neodlučna. Car je telegramom naredio da se pobuna u Petrogradu odmah suzbije, pa je sljedećeg dana u pucnjavi život izgubilo oko 60 demonstranata, dok su se čitavi vojni pukovi solidarisali sa štrajkačima.

Za samo nekoliko dana formirani su savjeti radnika i vojnika. Situacija je bila nepregledna. Mada je carska vlada u Petrogradu proglasila opsadno stanje, vojska je pozivala na podršku ustanicima. Radnici i vojnici u Moskvi su slijedili primjer Petrograda: zauzete su stanice i telegrafske službe, car više nije mogao vozom da se vrati sa fronta. Nije htio da abdicira. No sve glasniji su bivali oni, koji su zahtijevali njegovu smrt.

Ustanak u gradovima je podržala buržoasko-liberalna inteligencija, sklona političkoj reformi. Posebno su se nastavnici, ljekari, advokati i pravnici emancipovali i oslobodili državnih ograničenja. Nikada ranije Rusija nije bila bliža zapadnoj Evropi.

Rezultat: Pobjeda boljševika

Potpuno pogrešno procjenjujući realnost u fabrikama, na ulicama, u gradovima, Nikolaj II u telegramu predsjedniku Dume 26. februara zahtijeva da se raspusti parlament. Poslanici to odbijaju. Samo dan kasnije, konstituisan je komitet Dume, kako bi se ponovo uspostavio javni red. Poslanici su preuzeli vladine kancelarije, imenovan je novi vrhovni komandant. Ruski parlament je preuzeo državne poslove. Slično kao 1789. u Parizu, upravo to je bio čin svrgavanja dotadašnjih vlastodržaca. Ulična pobuna je dovela do prave revolucije.

Od posebnog značaja za promjenu vlasti je bilo prećutno odobrenje generala. Interes vojske je bio jasan: oni nisu bili zagrijani za liberalne ideje, ključni je bio njihov interes za sposobnost odbrane zemlje i nastavak rata. Odlučujuća politička bitka je izbila pola godine kasnije. Došlo je do oktobarske revolucije, u kojoj su pobijedili boljševici. Nova multinacionalna država, SSSR, formirana je tek 1922. Rusi više vole da se sjete tog datuma, nego revolucije u februaru.